Formulario de acceso protexido por Login Lockdown

Javier Corral “Jerry” — 13-04-2021

(Tradución ao galego por Rubém Novo /calquer erro e responsabilidade de Rubém Novo)

Pasaron 30 anos. Coma dixo alguén, todo foi 30 anos. Tamén dende o nacemento do selo vasco “Esan Ozenki”. En 1991, polo tanto, da man dun sempre inquedo Fermín Muguruza e o seu grupo daquela, Negu Gorriak. Aínda que desapareceu unha década despois, o seu catálogo de 200 referencias segue sendo un verdadeiro tesouro do rock vasco dos reivindicabels anos 90. Basta lembrar que alí atoparemos os primeiros pasos de Anari, Dut, Deabruak Teilatuetan, Zein, Ama Say ?, Pilt, OE Sukarra, Lin Ton Taun, Lisabö, Su Ta Gar, Akauzazte, Xabier Montoia solo, e algúns máis.

Se falamos en termos universais, sería necesario marchar a metade dos anos 70 para emprender a historia de etiquetas independentes e especializadas, algo así coma un “faino ti” recorrente dende o ponto da ollada da (auto) xestión, que comezou plantar fronte ás grandes multinacionais e algunhas das marcas subsidiarias que en moitos casos rematarían sendo absorbidas por elas. Todo isto levou ao nacemento dunha nova alternativa á industria tradicional que xermolo no rock independente e que inaugura en boa medida unha nova era, coincidindo no tempo (e na ideoloxía) co punk e unha boa parte do que viría despois a postpunk, noise, hardcore, modo hip hop e moitas outras derivacións e aliaxes.

En Euskal Herria o fenómeno chegou ben nos anos 80, aínda que non podemos esquecer que xa na década dos 70 iniciativas como Artezi e Xoxoa, ou incluso Herri Gogoa antes, posteriormente adquiridas por Elkar, fixeron visibels os nomes pioneiros de Ez Dok Amairu coma Benito Lertxundi , Xabier Lete ou Lourdes Iriondo, ademáis de por suposto á IZ máis ecléctica e a súa apertura ao jazz ou ao pop. Máis no campo real do rock, son “Soñua”, “Oihuka”, “Suicide Discs” ou “Basati”, os primeiros francotiradores que recolleron o que estaba a suceder na rúa e nos locais e galpóns de ensaio. O eco atronador do chamado Rock Radikal Vasco alimentouse dela, do mesmo xeito que axudou á propia viabilidade, contra todo prognóstico, destas primeiras iniciativas durante un bo puñado de anos. Máis quizais o espello no que se reflectía Fermín era o que outros músicos activistas comezaran  unha década antes, coma Ian Mackay de Minor Threat ou Jello Biafra de Dead Kennedys con “Dischord Records” (1980) e “Alternative Tentacles” ( 1979), respectivamente.

 

Negu Gorriak – Gure Jarrera (album completo)

00:00 – Sarrera» («Introducción»)

00:59 – Lehenbiziko bala («La primera bala»)

04:23 – Ez dezagun sal («No vendamos más»)

08:07 – NG badoa («NG va»)

08:53 – Bisitari iraultzailea («El visitante revolucionario»)

11:57 – Itxafero mekanikoa («Mecánico Itxafero»)

12:46 – Zipaioen matxinada («La revuelta de los cipayos»)

15:04 – Begipuntuaren xedea («El objetivo del punto de mira»)

18:08 – Buru garbiketa («Lavado de cerebro»)

18:28 – Song number one («Canción número uno»)

21:13 – NG, geurea da garaipena («NG, la victoria es nuestra»)

25:44 – Beste kolpe bat («Un golpe más»)

26:52 – Ustelkeria («Podredumbre»)

30:00 – B.S.O. («Banda Sonora Original»)

33:52 – Azkena (Aitorpena) («La última (Declaración)»)

37:14 – Euskal Herri nerea («Mi Euskal Herria»)

37:44 – Epilogoa (Gora Herria («Epílogo (Viva el Pueblo)»)

 

Os anos 90 son o tempo, poderíase dicir, da colección artística do plantado anteriormente e o establecemento dunha pequena infraestrutura que levou a iniciativas coma Esan Ozenki en 1991. A etiqueta naceu da man dos sempre inquedos (e dinámico e axitador) Fermín Muguruza e o seu grupo daquela, Negu Gorriak, que debutaron co selo discográfico co seu segundo disco, “Gure Jarrera”. Foron dez anos e duascentas referencias dun catálogo que naceu e se desenvolveu sempre pensando no presente e coa clara convicción de facer historia no rock vasco. Non hai dúbida de que o carisma e o éxito de Fermin son esenciais á hora de consolidar un traballo realmente complicado si se quere ter repercusións e distribución fóra das súas fronteiras naturais. Máis é precisamente o medrar a interese do seu grupo neses anos de forte mestizaxe de estilos (e que a Negu Gorriak ninguén lle gañou) o que levou á súa implantación e á súa influencia internacional. Basta lembrar que Esan Ozenki serviu de inspiración a outras etiquetas replicadoras, como “Dilo Alto” en Venezuela, “Gridalo Fuerte” en Italia, “Discos Armados” en México ou “Todos Tus Muertos Records” en Arxentina. Do mesmo xeito, Esan Ozenki despregouse dende 1995 nun subetiqueta, “Gora Herriak”, que posibilitou o fluxo de sons e discos doutros lugares, dende os italianos Banda Basotti ou a francesa Zebda ata os cubanos Garaje H pasando a través dos arxentinos All Tus Muertos, os catalás Inadaptats, os Madrieños Hechos Contra El Decoro ou o galego Anton Reixa co propio Kaki Arkarazo, e pouco despois Mikel Abrego, no proxecto Nación Reixa.

 

“Houbo dez anos e duascentas referencias dun catálogo que naceu e se desenvolveu sempre pensando no presente e coa clara convicción de facer historia no rock vasco”

 

Esan Ozenki engade ao seu atractivo algo inherente a calquera etiqueta independente que mereza o seu sal: a propia marca de etiquetas (paga a pena a redundancia). Algo que anima aos seus consumidores a converterse en verdadeiros seguidores do logotipo. Unha credibilidade, un compromiso social e algúns intanxibels (e constantes tanxibels, coma distribuír a metade dos beneficios coas bandas) que están por riba de calquera outra referencia, calquera outra recomendación externa. A cola que unía a algúns grupos a outros non era precisamente musical nin sequera estética. Quizais a esencia debería atoparse nunha identidade de orixe, linguaxe, ideoloxía, credo, forma de traballar e xeito de expoñela, máis alá do son en si. Ademáis, e eiquí creo que reside a súa maior ambición e logro, dar acubillo, senso e difusión a moitas primeiras iniciativas de bandas e artistas vascos que naquel momento precisaban o primeiro empurrón necesario pra desenvolverse e comezar a medrar. Non esquezamos que nos anos 90 a tecnoloxía aínda non asumira os procesos de gravación e exposición tal e coma os coñecemos agora.

 

Anari – Anari [Diska Osoa]

1997, Azkoitia

1. 0:00 Gure Mundura

2. 4:08 Minaren Funtsa

3. 8:18 Galderak 1

4. 11:52 (H)erra Kanta

5. 15:51 Eszeptikoarena

6. 22:27 Tren bat zure Barrura

7. 27:18 Desnúdame, Desdúdame

8. 30:46 Galderak 2

9. 34:53 Hegoekira Begira

10. 39:18 Munduak Abesten Duenean

 

A pergunta é: que pasaría con nomes coma Anari, Dut, Deabruak Teilatuetan, Anestesia, Zein, Ama Say?, Pilt, E.H. Sukarra, Lin Ton Taun, Sen, Lisabö, Su Ta Gar, Akauzazte, Joxe Ripiau, Etsaiak, Selektah Kolektiboa, Kashbad e algúns máis, sen ese primeiro paraugas protector de Esan Ozenki? Sen esquecer tamén o paso intermedio doutros históricos coma Ruper Ordorika, Xabier Montoia, Delirium Tremens, BAP!, Danba ou Jabier Muguruza.

 

“Creo que a súa maior ambición e logro foi dar acubillo, senso e difusión a moitas primeiras iniciativas de bandas e artistas vascos que nese momento precisaban o primeiro empurrón necesario pra desenvolverse e comezar a medrar”

 

Quen sabe se a exuberante paisaxe que se abriu naqueles anos 90, e que en tantos casos chega a isto moi presente dun xeito ou doutro, non sufriría o abandono dun tempo inhóspito, se reducísemos o éxito e a supervivencia a un mero axuste de cifras e números. E a realidade dinos que ningún destes grupos chegou ao comezo, de lonxe, do enorme golpe masivo dalgúns dos seus predecesores.

 

Dut – s/t (Full Album)

Post hardcore metal band from Hondarribia, Guipúzcoa. Debut album recorded in 1995

00:00 Ni al Naiz Zure ni?

03:30 Itxura Faltsuak

08:14 Hitz Hutsak

12:55 Zurrumbilo

18:54 Sexu Mugarik ez

21:18 Ups

27:28 Ertzarik Gabeko Laukiak

31:35 Ai

35:08 Legea Hil

39:10 Urtsua da

 

No camiño tamén hai ese paso polos xulgados de Negu Gorriak pola carta de “Ustelkeria”, despois da demanda en 1993 do entón tenente coronel da Garda Civil, o recentemente falecido Enrique Rodríguez Galindo (GAL-indo?), Máis tarde condenado polo secuestro e asasinato de Lasa e Zabala. Algo que converteu ao grupo de Fermín no primeiro caso musical denunciado no Estado polas súas letras, despois da morte do ditador. Precisamente a canción, a través dunha conversa telefónica entre o propio Fermin e Kaki Arkarazo, acusou aos militares de tráfico de drogas, algo que xa revelara en diferentes medios xornalísticos (engadindo tamén o de tráfico de brancas). E estes días foi o documental “Non está Mikel?” a que volveu a lembrar o inferno no cuartel de San Sebastián de Intxaurrondo a través do asasinato de Mikel Zabalza e as palabras de Ion Arretxe, entre outros. Unha primeira sentenza en 1995 condenou ao grupo a pagar 15 millóns de pesetas, cantidade que puxo contra as cordas a continuidade da propia etiqueta.

 

“O Tribunal Supremo absolveu ao grupo de todolos cargos e en xaneiro de 2001 anunciouse a vitoria con dous concertos de Negu Gorriak, realmente disoltos en 1996, coma despedida final e grazas polo apoio da xente”

 

Mais de toda esa mala bebida naceu unha campaña de solidariedade internacional, co nome de “Hitz egin!”, Co fin de recadar cartos suficientes no caso de que perdesen a demanda, e un macro concerto celebrado o 28 de outubro dese mesmo ano en Oiartzun onde se reuniron quince bandas do selo e 12.000 persoas xuntaronse con entradas esgotadas. Cinco anos despois, o Tribunal Supremo absolveu ao grupo de todolos cargos e en xaneiro de 2001 anunciouse a vitoria con dous concertos de Negu Gorriak, realmente disoltos en 1996, coma despedida final e grazas polo apoio da xente. Os concertos celebrados en Baiona e o Velódromo de Anoeta en Donosti supuxeron un novo éxito espectacular con 30.000 asistentes, polo que decidiron repetir con dúas datas definitivas na capital de Gipuzkoa.

 

Etsaiak – Etorkizuna (Hitz Egin)

Cancion extraída do video de Hitz Egin distribuido por Esan Ozenki no 95.

 

Foi ese mesmo 2001, co novo século e o novo milenio, cando Esan Ozenki dobrou coa compilación “Independencia 10 urtez” e unha rotunda declaración de intencións. “Nós, a tripulación de Esan Ozenki Records, voltaremos navegar cun novo nome e identidade pra, ademais de seguir publicitando o catálogo de Esan Ozenki Records, presentarvos outras producións nun novo selo. Paralelamente, e unha vez que Negu Gorriak está resolto, Fermín Muguruza comeza a súa carreira en solitario e as súas múltiples colaboracións, o seu irmán Iñigo forma a Joxe Ripiau e máis tarde Sagarroi, Mikel Kazalis segue con Anestesia e o proxecto paralelo 2 kate, Mikel Abrego comeza a traballar con Anari , Parafunk ou Fermin Muguruza Dub Manifest e Kaki Arkarazo continúan coa gravación e produción de infinidade de discos e artistas. Esta nova aventura anunciada no comunicado levaría o nome de “Metak”, cos seus correspondentes sub-selos “Kontrakalea” (discos de Fermin e músicos producidos por il, coma Afrika, Bad Sound System, M-ak …), “After Metak ”(grupos non vascos) ou“ Pil-Pil Sessions ”, (colaboracións específicas entre diferentes músicos). Máis a viaxe apenas chegaria os cinco anos de vida e en xaneiro de 2006 chega o derradeiro agur, ao tempo que xorde Talka Records & Films, pra o traballo discográfico e audiovisual de Fermín. O ano seguinte nacería BideHuts, en certo xeito unha continuidade de moitos dos orzamentos de liberdade creativa e autoxestión que Esan Ozenki alumeara un carto de século antes. Máis esa é outra historia.

 

Entre Irún e Zarautz
A pesares de que Fermín naceu e reside en Irún, Esan Ozenki comeza a súa carreira en Zarautz, xa que o primeiro lugar que alugan é un garaxe na cidade costeira. A razón é que alí reside o bilbaíno Anjel Valdés (ex percusionista do histórico M-ak, Mirotz ou Sonora Candela entre outros, ademáis das suas primeiras andainas no selo IZ), e que nese momento era o único persoa ceive pra adicarse a tempo completo ao selo. A identificación con Irún provén tamén da tenda de discos e do espazo pra a axitación cultural “Bertso-Hop”, onde se presenta o selo e o segundo disco de Negu Gorriak, “Gure Jarrera” o 24 de xuño de 1991, así coma todalas presentacións do disco que a discográfica estreous ata 2001. Por outra banda, a remates de 1993 Valdés deixou a etiqueta durante meses despois de unirse a Elkar. Mentres tanto, a principios de 1994, Esan Ozenki mudouse definitivamente a Irún, non por casualidade a un lugar perto ao Bertso-Hop.

 

Antecedentes da autoxestión
O tema da autoxestión xa era unha idea que levaba anos arodeando a Fermín. De feito, en 1988 xa escolleron este formulario coma ferramenta de traballo coa publicación do “Kolpez Kolpe” de Kortatu e licenciaron a súa fabricación e distribución durante varios anos. O mesmo fan despois con “Azken Guda Dantza” e co primeiro disco de Negu Gorriak. Pra o segundo xa dan o brinco e autopublican. Teñen unha rede de distribución internacional que levan construíndo durante anos, nun tento de ter o control absoluto de todolo que fan. Tamén hai unha clara aposta por apoiar a nova escea vasca, seguindo os modelos de selos internacionais cunha banda líder, coma “Alternative Tentacles” e os Dead Kennedys ou “Dischord” e Fugazi.

 

01 – Kortatu – After Boltxebike

Video de Kortatu tocando After Boltxebike no azken kontzertua o 1 de Outubro de 1988 no Pavillón Anaitasuna

LETRA:

EUSKERA /EUSCARO.

EZ ZIREN GARAI ONAK

BASKO-BIKE PILA

ZARISTEK GALDU ZUTEN

ZEUKATEN NAGIA.

GASTEIZGRADON ZURIAK

ARAZO LARRIA

BILBOF ASKATU ZUTEN

KOSAKO GORRIEK.

DONOSTIGRADO ERE

IZAN ZEN ASKIA

IRUÑAKOV HIRIAN

BANDERA GORRIA.

HERRIAK HARTU ZUEN

NEGU JAUREGIA

HANTXE IKUSI NUEN

IÑAKISKIDEA.

 

BIKTORIA EGUNEAN

ZIOEN GARRASIA:

GORA EUSKAL-RUSOAK TA

BODKAREN GRAZIA

IÑAKISKI EGIN ZUTEN

SOVIET BURUZAGIA

NORK PENTSA HOLAKORIK

GIZON DEMONTRIA!

AI! IHES EGIN ZUEN

SOVIET ETEKINAZ

JAMAIKAN ETZANDA DA

HARTZEN EGUZKIA.

ATZETIK JOAN NINTZAION

ZIZTU BIZI-BIZIAN

HANTXE AURKITU NUEN

PALMERA AZPIAN.

 

ARMA ATERA ZUEN

NIK ERE NERIA

BI BALA SARTU ZIREN

NIRE GORPUTZIAN.

BAINA JAKINTZAK IÑAKISKI:

BI PUTA BALA

EZ DIRELA NAHIKO

AFTER-BOLTXEBIKE BAT

HILTZEKO

AFTER-BOLTXEBIKE!

AFTER-BOLTXEBIKE!

 

GALEGO / GALLEGO.

NON FORAN BOS TEMPOS,

HABÍA MOITAS BASKO-BIKES

E OS SICARIOS ZARISTAS

PERDERON A PEGRUIZA QUE TIÑAN.

EN GASTEIZGRADO OS BRANCOS

TIVERON PROBLEMAS GRAVES E

DESPOIS OS COSACOS VERMELLOS CEIVARON BILBOF.

TAMÉN FOI CEIVADO DONOSTIGADO E EN

A CIDADE DE IRUÑAKOV XA ISTABA

A BANDEIRA VERMELLA. A VILA

COLLEU O PAZO DE INVERNO E

ALÍ VIN AO MEU AMIGO IÑAKISKI.

O DÍA DA VITORIA,

DICIA BERRANDO:

VIVA OS VASCO-RUSOS

E A GRAZA DO VODKA!




ELIXIRON A IÑAKISKI

RESPONSABEL DUN SOVIET

QUEN PENSARÍA ALGO ASÍ

DEMONTRE DE HOME! OH NAI

MEU! FUXIU COAS GAÑANCIAS

DO sOVIET A XAMAICA,

A DEITARSE E TOMAR O SOL

DETRÁS SEU FUN, SEN PERDER

O TEMPO, A TODA FOSTIA E

ALÍ MESMO O  ATOPEI BAIXO

UNHA PALMEIRA. SACOU A SÚA ARMA.

EU TAMÉN A MIÑA. DÚAS BALAS

PENETRARON NO MEU CORPO ...

MAIS DEBES SABER, IÑAKISKI:

QUE DÚAS PUTAS BALAS NON

ABONDA PRA MATAR

A UN AFTER - BOLTXEBIKE.

 

CASTELLANO /CASTELAN.

NO CORRÍAN BUENOS TIEMPOS,

HABÍA UN MONTÓN DE BASKO-BIKES

Y LOS SICARIOS ZARISTAS

PERDIERON LA PEREZA QUE TENÍAN.

EN GASTEIZGRADO LOS BLANCOS

TENÍAN GRAVES PROBLEMAS, Y

ENTONCES LOS COSACOS ROJOS LIBERARON BILBOF.

TAMBIÉN FUE LIBERADO DONOSTIGRADO, Y EN

LA CIUDAD DE IRUÑAKOV ONDEABA YA

LA BANDERA ROJA. EL PUEBLO

TOMÓ EL PALACIO DE INVIERNO, Y

ALLÍ VÍ A MI AMIGO IÑAKISKI.

EN EL DÍA DE LA VICTORIA,

DECÍA GRITANDO:

VIVA LOS VASCO-RUSOS

Y LA GRACIA DEL VODKA!

 

ELIGIERON A IÑAKISKI

RESPONSABLE DE UN SOVIET

QUIÉN PENSARÍA ALGO ASÍ

¡DEMONTRE DE HOMBRE! ¡AY, MADRE

MÍA! SE ESCAPÓ CON LAS GANANCIAS

DEL SOVIET A JAMAICA,

A TUMBARSE Y A TOMAR EL SOL

DETRÁS SUYO FUI, SIN PERDER

EL TIEMPO, A TODA HOSTIA Y

ALLÍ MISMO LO ENCONTRÉ BAJO

UNA PALMERA. SACÓ SU ARMA.

YO TAMBIÉN LA MÍA. DOS BALAS

PENETRARON EN MI CUERPO…

PERO HAS DE SABER, IÑAKISKI:

QUE DOS PUTAS BALAS NO SON

SUFICIENTE PARA MATAR

A UN AFTER – BOLTXEBIKE.

 

O remate de Negu Gorriak e o remate do selo.
Está claro que Esan Ozenki xorde en paralelo a Negu Gorriak e, aínda que a banda disolveuse en 1996, houbo a promesa de xuntarse de novo pra celebrar a vitoria contra Galindo cando rematou o proceso xudicial. A remates do 2000 recibiron a esperada noticia de que o Tribunal Supremo daba a razón e que os militares non recorrerían ante o Tribunal Constitucional. Pola súa banda, a tenda Bertso-Hop fúndese coa libraría Bilintx pra ofertar discos e libros baixo o paraugas de Elkar. A proposta de despedida final do grupo tamén suscita a idea de pechar a era do selo coa súa historia, que tamén serviría a Muguruza pra descansar da súa dirección e poder centrarse noutras tarefas, unha constante na carreira de Fermín. Cando xorde “Metak”, é Andrés Camio “Jitu”, traballador primeiro con Kortatu e despois con Negu Gorriak, na tenda Bertso-Hop e dende 1996 responsable da produción do selo, o encargado de dirixir a nova aventura, quen tamén pra producir o seu propio catálogo, xestionará a distribución do de “Esan Ozenki”.

 

Edicións especiais: 30 urtez!
Para celebrar estes 30 anos, preparáronse algunhas edicións especiais, do mesmo xeito que ofrece unha gran parte do seu extenso catálogo a 3,95 € durante os meses de maio e xuño. Para comezar este 20 de abril presentan unha edición especial do disco co que comezou a aventura, o imprescindible “Gure Jarrera”, en dobre vinilo, que incluirá o maxi “Gora Herria”, descatalogado durante moitos anos. O resto da discografía de Negu Gorriak tamén se publica en vinilo durante o mes de setembro, “Hipokrisiari Stop! Bilbo 93-X-30 “(1994),” Ideia zabadu “(1995) e” Salam agur “(1996).

Do mesmo xeito, e de acordo co comezo do “Fenix ​​Tour”, publican unha coidada reedición do primeiro EP de Anestesia “Toki berean” (1991), en formato 12 “a 45 rpm. Unha débeda histórica para recuperar e actualizar este mítico álbum do que se fixeron moi poucas copias. Tamén para o 20 de abril abrirase unha canle de YouTube a nome de Esan Ozenki Records, onde podes atopar vídeos e material inflamable do selo.

 

Negu Gorriak & Manu Chao – Gora Herria (Tour 91)

 

Anestesia – Toki berean EP 7″

Thrash hardcore band from Zarautz, Guipúzcoa. EP recorded in 1991.

00:00 B.I.

01:50 Toki Berean

04:50 Lerroa Segi Dezaket

07:07 Ni Soilik Bait Naiz

10:06 Hitz Pozoinduak

12:30 Pipeline