4 SEPTIEMBRE, 2016
Ata o momento de redactar estas liñas, son catro as veces que Bob Dylan pisou a nosa terra. Tiven a oportunidade de poder presenciar moi de preto eses catro recitais celebrados nos anos 1993 (A Coruña, Estadio de Riazor), 1999 (Santiago, Multiusos Fontes do Sar), 2004 (Santiago, Monte do Gozo) e 2008 (Vigo, IFEVI). Como podes imaxinar, foron catro noites que non poderei esquecer. Dylan visitounos en distintos estados de forma e inspiración, non sempre contentou a todos (sempre acoden algúns desinformados agardando ver o profeta da protesta, ou escoitar a voz dun neno de vinte anos e non a dun vello de setenta con milleiros de concertos e millóns de quilómetros ás costas), pero fixo ben o seu traballo, aínda que cada vez dun xeito diferente. Poucas, moi poucas das crónicas que lin deses concertos refrendan o que eu experimentei in situ. Así que voume tomar a licenza de desafiar a miña memoria e ser, coa perspectiva do tempo, o máis xusto que a miña condición de seareiro me permita… coa valiosa axuda das correspondentes gravacións clandestinas de audio que fun conseguindo ao longo destes anos.
SET LIST:
Hard Times
Stuck Inside Of Mobile With The Memphis Blues Again
All Along The Watchtower
Just Like A Woman
Tangled Up In Blue
The Man In Me
Watching The River Flow
Little Moses
Boots Of Spanish Leather
Mr. Tambourine Man
Maggie’s Farm
Ballad Of A Thin Man
It Ain’t Me, Babe
Como o vivín eu:
Demasiado cedo. Por suposto, celebro ter sido un dos asistentes (en primeira fila) ao primeiro concerto que Bob Dylan ofreceu en Galicia. Pero daquela eu tiña tan só 17 aniños e apenas oito ou dez vinilos seus na estantería. Moi escasa bagaxe para me enfrontar á actuación dun artista que estaba daquela inmerso nun proceso de reinvención, cando menos en directo, logo dun moi titubeante inicio de década. Lembro unha certa dose de frustración ao non recoñecer varias das cancións que tocou aquel serán e ao non escoitar boa parte das que daba por suposto que si interpretaría.
Dylan chegaba á Coruña para actuar na segunda das tres xornadas dun evento irrepetible, o Concerto dos Mil Anos, o evento cultural máis ambicioso do programa de festexos do Xacobeo 93 (o do Pelegrín), unha celebración dos clásicos do rock sen precedentes xa non só en Galicia senon en toda España. Trinta e tantas mil persoas de todas as tribus urbanas imaxinables (rockers, mods, heavies, punkies, hippies, pijos disfrazados de hippies…) convivindo en harmonía no meu querido estadio de Riazor para ver sobre o escenario a Chuck Berry, Neil Young, Sting, Chris Isaak, The Kinks, Robert Plant, Eric Burdon, John Mayall, Jerry Lee Lewis, George Benson, Wilson Pickett, Bo Diddley… e Dylan. O abono para as tres xornadas custou seis mil pesetas da época, o que hoxe serían uns trinta e seis euros. No momento de mercalo, a organización do Xacobeo 93, dependente da Xunta de Galicia, especulaba aínda cun cartel imposible, que se foi concretando cos nomes antes citados mentres caían outros como os de Eric Clapton, James Brown, The Velvet Underground (cuxa formación orixinal se reunira aquel ano para saír de xira por última vez) ou Gary Moore, que foi baixa de última hora por motivos de saúde, ata o punto de aparecer no cartaz co que estaba empapelada media cidade.
O de Riazor foi o quinto dos seis concertos de Bob Dylan en España naquel mes de xullo, dentro dunha estraña xira que o levou primeiro por Barcelona e Vitoria para despois ir ata Irlanda e regresar para pasar despois por Huesca, Xixón e, por fin, A Coruña. Ao se tratar dun festival, acurtou o repertorio, pero, con todo, foi o músico máis xeneroso de cantos compareceron naquela orxía musical de nos tres días e pasou máis de hora e media subido ao escenario.
Dylan obrigou a modificar os horarios no último momento ante a súa negativa a ser filmado e a que a súa imaxe aparecese proxectada nas pantallas xigantes instaladas no estadio. Como a gran figura que era, estaba previsto que pechase aquela segunda xornada, como fixera Sting o día anterior, pero esa esixencia (que non era nova pola súa parte pero que debeu de coller á organización coa garda baixa) provocou a súa saída a escena cando case ninguén entre o público contaba con el. Apareceu puntual, aínda coa luz do día, xusto despois de The Kinks, sen fanfarria nen anuncio de ningún tipo. Vestía un pantalón negro ribeteado, un chaleco de coiro da mesma cor e unha horripilante camisa estampada. E coa metade do público desprevenido, rasgou os primeiros acordes de Hard Times, un dos temas do seu disco máis recente naquel momento, Good As I Been To You. Naturalmente, sen dar as boas tardes.
O baixista Tony Garnier xa mandaba nunha banda que completaban J.J. Jackson á guitarra, Bucky Baxter co slide, a mandolina e o acordeón, e o baterista Winston Watson, cuxa vehemencia coas baquetas foi especialmente celebrada desde o foso de Riazor. Dylan mantería estable o grupo durante os anos seguintes: con eses mesmos músicos presentouse no festival de Woodstock de 1994 (que conmemoraba o 25 aniversario do primeiro), gravou poucos meses máis tarde o álbum ao vivo MTV Unplugged, tomou parte na celebración do 80º aniversario de Frank Sinatra nos Ánxeles a finais do ano seguinte, e acodiu ao Congreso Eucarístico de Boloña en 1997, para a súa tan comentada actuación diante do Papa Xoán Paulo II.
Pero o da Coruña foi un concerto sen a química interna e a pegada tremenda que aquela banda foi adquirindo co paso do tempo. Tamén foi un recital frío de cara ao espectador, con moitos dos temas estirados en longas pasaxes instrumentais semi improvisadas, que trasladaban a sensación de estar asistindo máis a unha jam sessionnun pequeno club ou a un ensaio que a un concerto de rock de grandes dimensións. Non se pode dicir que Dylan escatimase clásicos: tras Hard Times, cambiou a Martin por unha Stratocaster escura e atacou unha saltarina Memphis Blues Again (que Kiko Veneno adaptaría ao castelán un par de anos máis tarde en clave de rumba) para, de seguido, botar man de munición pesada e encadear All Along The Watchtower (algo plana e carente da emoción que si lle imprimira Neil Young apenas 24 horas antes arroupado por Booker T & the MGs), Just Like a Woman (máis rockeira do habitual, co público celebrando cada retrouso e Dylan a piques de estropear o momento cun pobre solo de harmónica) e Tangled Up In Blue (afiada no fraseo e moi contundente de execución, grazas sobre todo á guitarra de Jackson).
Cando a mecha semellaba prendida, un The Man In Me errático e a anos luz do seu encanto soul orixinal, volveu arrefriar os ánimos. Á súa maneira, coa mirada baixa e o xesto grave, Dylan exprimía as súas cordas vocais, pero o resultado era irregular. Mellorou un chisco con Watching The River Flow, porque un blues acelerado sempre é un bo recurso, e máis nun show grande como aquel, sen compadreos nen parafernalias. Alí contaba só a música e a xente semellaba querer celebrar o mero feito de ter diante a Bob Dylan en persoa. Pouco importaba se tocaba cancións descoñecidas pola maioría. Bastaba con que tivesen certo aire festivo… Pero daquela chegou o mini set acústico central, que comezou con Little Moses, unha (fermosa) canción tradicional de temática bíblica, fixa no repertorio da época e executada con delicadeza. O menos parecido a unha concesión por parte do artista, que si pareceu escoller para a ocasión a seguinte peza do repertorio, unha Boots Of Spanish Leather que soou sentida e áspera a un tempo, adornada con outro errático solo de harmónica, á que sucedeu Mr Tambourine Man na misma liña de imperfección pero co pedigrí suficiente como para saír airosa ante un público tan heteroxéneo e desconcertado.
Volveu Dylan pola Stratocaster co mesmo aire ausente e taciturno. Moitos dedos cruzados agardando escoitar Like A Rolling Stone ou Blowin’ In The Wind, moitos espectadores conscientes de que aquelo estaba a piques de rematar. E a despedida foi rockeira de seu, despiadada case, con dous temas da súa época máis gloriosa, que foron dúas labazadas, dúas declaracións de principios: Maggie’s Farm eBallad Of A Thin Man. En versións, de novo, mellorables pero á vez incontestables, co seu autor sumerxido en rudimentarias frases de guitarra de apenas tres notas, técnica que iría optimizando co paso dos anos ata se converter nun guitarrista case impresionista, tan limitado como efectivo.
Aquel día, Dylan e a súa banda tocaron para si mesmos e para quen os quixo escoitar. Tocaron moito e, por momentos, tocaron moi ben, pero sen se preocupar o máis mínimo por conectar coa audiencia por outra vía que non fose a estritamente instrumental. A calidade técnica do son tampouco axudou. Aínda que hai que facerse cargo de que manexar nun estadio unha mesa de mesturas para un concerto de The Kinks, outro de Robert Plant e, entre medias, outro de Bob Dylan, non debe de resultar doado en absoluto. Pero, escoitado con vinte anos de distancia, non podo dicir que fose un recital soberbio, sobre todo con outras actuacións. A Dylan faltoulle ese extra que se lle presupón de serie pero que naquel tempo semellaba esgotado: o carisma. Non deu a impresión de estar moi convencido de que tocar ante trinta mil persoas fose o mellor plan posible para aquela tarde de sábado. Sabía, por suposto, que moita daquela xente non acodira expresamente a velo a el e, se cadra tamén por iso, limitouse a cubrir o expediente a meirande parte do tempo.
Con todo, gustoume a súa voz. Nasal, por suposto, pero afinada. E ese aceno facial co que cantou, que calquera confundiría cun sorriso as máis das veces. Non deu as gracias, non se achegou á beira do escenario para saudar, non ergueu a man a modo de despedida. Pero atendeu a petición dun bis regresando ao escenario para nos agasallar, de novo en acústico, cun It Ain’t Me, Babe que algúns gozamos como aqueles últimos momentos do verán xunto ao noso amor perecedeiro…
O que dixo a prensa:
“Bob Dylan apareció en el escenario como un fantasma. Acompañado por William Baxter y John Jackson a las guitarras, Anthony Garnier al bajo y Winston Watson a la batería -el mismo grupo que le acompaña actualmente en su gira española-, su comienzo fue decepcionante. Un sonido impresentable por débil y mal mezclado, se unió a la nula intención de Dylan por todo lo que tenga algún parecido a conectar, comunicar, o como quiera llamarse a establecer una relación cómplice con el público que había ido a escucharle. Es su norma y nada que objetar (…) Y fue esa intransigencia la que ganó al público poco a poco, Precisamente en su faceta más difícil: la acústica. Así interpretó un Mr. Tamborurine men estremecedora por irrepetible. Para seguir subiendo, un Maggie`s farm eléctrico, potente y rockero. Con el público en lo más alto, cogió y se fue. No como un fantasma porque volvió para cantar Ain’t me babe. Entonces, sin decir ni adiós -tampoco había dicho hola-, se fue definitivamente entre la división de opiniones. Aquellos que hicieron el esfuerzo suplementario que requiere penetrar en su mundo, encantados. Los que no, decepcionados.” (EL PAÍS)